Het eren van ouders

Bron: Jodendom-online

De Zohar leert ons dat wanneer wij dood gaan, dat Hasjem ons zal aanspreken in de stemmen van onze ouders. Toen Mosje bijvoorbeeld Hasjem voor het eerst hoorde in de struik, sprak Hasjem ook met de stem van de ouders van Mosje…

Eren van ouders: het Vijfde Gebod
Toen de koningen van deze wereld Hasjems Eerste Gebod hoorden, waren zij niet onder de indruk. Zij stelden: “Welke heerser zou genegeerd willen worden? Hasjem wilt zoals iedere andere heerser erkend worden.”
Toen zij het Tweede Gebod hoorden, was hun reactie eender. “Bestaat er een heerser die een andere autoriteit naast zich zou willen hebben? Hasjem wilt net als alle andere koningen alleen aanbeden worden. Dat is waarom Hij verklaarde dat er geen andere goden aanbeden moeten worden.”
Noch van het Derde Gebod raakten zij warm noch koud. “Welke koning zou willen dat zijn onderdanen valse verklaringen zouden afleggen in zijn naam? Ook Hasjem wilt dat niet.”
Over de Sjabbat zeiden zij: “Logisch. Iedere heerser wilt een speciale dag hebben dat gevierd moet worden!”
Maar toen zij het Vijfde Gebod hoorden waarin wij opgedragen worden onze ouders te eren, stonden alle koningen van hun tronen op en prezen Hasjem. “Als iemand in onze kringen wordt verheven tot een adellijke rang, hij ontkent onmiddellijk de eer aan zijn ouders geven. Hasjem handelt hierin anders. Hij beval dat iedereen zijn ouders moet eren! ”

De koningen begrepen toen dat Hasjems de mitswes niet heeft gegeven, zoals ze oorspronkelijk dachten, om Hasjem te eren. De mitswes werden gegeven ten behoeve van de mens!
Midrasj Parasja Jitro

Het vijfde gebod is dus het eren van de ouders. Hasjem vindt het eren van ouders zó belangrijk, dat hij het eren van ouders in verband legt tussen Hem en de mens. Dit om het feit dat bij scheppingsproces van een nieuw mens twee partijen betrokken zijn: Hasjem en de ouders. Door jouw ouders te eren, eer je Hasjem. Want er staat geschreven dat Hasjem zegt: “Ik beschouw het [het eren van de ouders] alsof Ik onder hen woon en zij Mij eren.” Zo niet, zo leert Kiddoesjien 30b-31a, deed Ik er goed aan niet bij hen te wonen, want indien Ik onder hen had gewoond, dan zouden zij ook Mij gekweld hebben.

Haamek Davar merkt op dat in Dewariem 5:16 Hasjem, jouw G’d gebiedt het je er aan toegevoegd is. Dit geeft te kennen dat jij jouw ouders niet alleen moet eren vanuit sentimenten en liefde, omdat sentimenten en liefde erg broos en subjectief is. Je moet jouw ouders eren omdat dit een onderdeel is aan jouw verplichting die je aan Hasjem hebt. Het eren van jouw ouders is in de Tora de hoeksteen van het geloof en staat gerant voor de vorige vier geboden.

Wat betekent “eren” van jouw ouders? Het eren van ouders is als het ware hun status als ouders verhogen. Maar deze mitswe heeft ook betrekking tot de zorg van je ouders. Zo moet je er op toe te zien dat zij genoeg te eten en te drinken hebben, maar ook genoeg kleding. Dit betekent niet zonder meer dat het kind voor de geldelijke middelen moet zorgen om aan eten, drinken en kleding te komen. De Halacha stelt dat de ouders zelf voor dat geld moeten zorgen.
Onder deze mitswe valt ook het geven van een lift aan je ouders wanneer ze ergens naar toe moeten. Dit mag niet met tegenzin gaan. In tegendeel. Je moet hoffelijk zijn naar jouw ouders.

Het is daarom ook geen louter toeval dat de eerste drie geboden overeen komen met het eren van jouw ouders. Men moet erkennen [Gebod Een] wie hun ouders zijn, men mag niets doen waarin hun eer te grabbel wordt gegooid [Gebod 2] of hun status als ouders verlaagd wordt [Gebod 3]. Men moet hun ouders onbaatzuchtig dienen en niet vanuit een discutabele reden. Ook mag je ook niet op of in de naam van de ouders zweren. Alles wat hun status als ouders verhoogd wordt is meer dan toegestaan (RaMBaN). Een tweede gebod in deze is dat wij onze ouders moeten eren in die zin: vrees hebben door hen niet te beledigen of hen in achting laten zakken.

‘Imo we’aview tiera’oe… jouw moeder en vader zullen jullie eren…. RaMBaM leert ons dat het vereren of vrees voor jouw ouders hetzelfde moet zijn als bij iemand die de macht en kracht heeft iemand te straffen wanneer hij/zij disrespectvol wordt benadeeld. Dit gebod verbiedt het kind om op de plek van de ouders te te zitten, hen onderbreken of tegenspreken (in een abrupte en disrespectvolle manier). Rasji leert dat eer, zoals in de Tien woorden het mandateert, heeft te maken met het dienen van iemands ouders. Denk aan zoals de eerder besproken handelingen zoals voeden, kleden of het assisteren [een lift geven met de auto] met het lopen wanneer zij niet meer in staat zijn goed voort te bewegen. (Wajjiqra/Lev. 19:3).

Hasjems wil is wet!
Het eren van ouders is niet grenzeloos. Zo leert de Halacha dat wanneer een ouder een kind tracht aan te zetten tot het overtreden van het Sjabbatgebod, dan moet het kind zijn ouders weigeren. Hasjem geeft hier aan dat Zijn wil boven die van de ouders staat, omdat … anie Hasjem ‘elokejchem… Ik ben Hasjem, jouw G’d… en gelijk jij en jouw ouders dienen Mij te respecteren (Rasji).
Omdat wij leerden dat wij allen bestaan dankzij een partnerschap tussen vader, moeder en niet op de laatste plaats Hasjem, mogen wij absoluut geen anderen identiteiten tot deze unieke partnerschap voegen. Vandaar dat een eventuele toevoeging aan deze unieke partnerschap als avodah zara [afgoderij] wordt beschouwd.

Schoonouders
Het Vijfde Gebod geldt voor meer mensen. Zo geldt deze eer ook voor een oudere broer of je stiefvader of stiefmoeder. Ja zelfs jouw schoonouders moet je behandelen alsof zij jouw eigen ouders zijn.

Toen Mosje zijn schoonvader Jitro ontmoette, onthaalde Mosje hem met veel respect en eer. Hierin gaf Mosje Rabbeinoe ons het voorbeeld onze schoonouders te eren zoals wij onze eigen ouders moeten eren. Dit wordt nog eens bevestigd in het boek Sjmoe’el [Samuel]. Daarin wordt gesproken dat Dawied Sjaoel Hamelech ‘vader’ noemt. Waarom deed hij dat? Omdat hij met de dochter van Sjaoel Hamelech getrouwd was. Hieruit kunnen wij dus opmaken dat schoonouders als ouders beschouwd moeten worden. Daarnaast is de vrouw van het lichaam van de man gemaakt, waardoor zij een eenheid vormen. Hierdoor zijn haar ouders zijn ouders en visa versa.

Het mishandelen en vervloeken van ouders
Wanneer een kind respectievelijk 12 [meisje] of 13 [jongen] is en een van zijn/haar ouders slaat waardoor de ouder tot bloedens toe gewond raakt, verdient het kind boven de genoemde leeftijd volgens de Halacha de doodstraf. Echter moeten er minimaal twee getuigen aanwezig zijn geweest die hem of haar heeft gewaarschuwd voor de gevolgen van zijn of haar wandaden.

Dit geldt ook wanneer het kind dat boven het beoogde leeftijd zijn/haar ouders vervloeken met een van Hasjems Namen. Evenzo moet dit gebeurd zijn in bijzijn van minimaal twee getuigen die ook gewaarschuwd hebben. Deze wet geldt zelfs wanneer de betreffende ouder reeds is overleden!

Beloning
Maar wanneer je jij jouw ouders eert, zo belooft de Tora, dan zal je een lang leven beschoren hebben in ‘Olam Haba, de Toekomstige Wereld. Dit omdat de beloning voor deze mitswe wordt bewaard voor Olam Haba. Maar ook in Olam Hazeh, deze wereld, pluk je de vruchten van de beloning wanneer je deze mitswe voldoet.

R’Menachem Mendel van Kotzk leert overigens dat ouders meer passie voor de kinderen kennen dan de kinderen voor de ouders…