Hoe lezen wij de Tora? Van stenen tafelen tot computer

Geschreven door de redactie

Dit artikel is ontleend aan de gelijknamige lezing van
rabbijn I. Vorst
Limmoed 2006

Wee de mens die denkt dat de Tora ons alleen simpele vertellingen geeft in gewone woorden….
ieder woord in de Tora bevat een diep mysterie.

Sefer Hazohar 3:152a

Ondanks wij nu nu in de computertijdperk leven, is de Tora onveranderd gebleven.

Hoe lezen wij de Tora?

We lezen de Tora als het Woord van G’d.
Vanaf de Beth van Bereesjiet (eerste letter van Genesis) tot de lamed van Divrej Hajamiem Beth (laatste letter van 2 Kronieken; let wel: de volgorde van de christelijke OT wijkt van de TeNaCH af!). Met andere woorden, van a tot z. Mensen kunnen zich afvragen of G’d echt tot Mosje gesproken heeft. Heeft Hij echt tegen Awaraham gesproken? Ja. Hoe? Geen idee. Je kan het vergelijken met een cruiseschip met mensen. Helaas lijden zij schipbreuk. Enige wat ze nog hebben en kunnen herinneren is hun taal. Ze spoelen aan op een onbewoond eiland, wat op dat moment geen onbewoond eiland meer is. Alles moeten zij opnieuw leren. Mensen weten instinctief dat er een hogere macht bestaat. Men ging op hun hoofd staan, deden andere merkwaardige dingen, , maar weten niet hóe de hogere macht het hebben wilt. Vervolgens openbaart de hogere macht zich en de onzekerheid is vanaf dat moment weg.

Stel dat we zouden insinueren dat de Bijbel niet G’ds Woord zou zijn, hoe kunnen wij dan tijdens de Simchat Tora zo blij met de Tora dansen? Als het ware is de Tora ontwikkeld rond het kampvuur. Wat voor beeld roept dit in de onderbuik van de wereld op? Wanneer wij Joden zeggen wajomer Elohiem el Mosje … G’d heeft tegen Mosje gezegd…… zijn wij primitief, wij zijn leugenaren, sukkels die hun leven voor de Tora geven.
Daarom is het belangrijk dat we weten dat wat er letterlijk staat ook zo letterlijk is gebeurd. Het is zo.

Wij proberen zinvol te leven. Immers alles wat niet blijvend is, heeft geen zin. De meeste mensen met kinderen richten hun leven op hun kinderen. Het is heel nobel, maar het is onzin. Je geeft namelijk de problemen door aan je kinderen. Je kinderen geven de problemen weer door aan hun kinderen. Het probleem wordt als het ware naar voren geschoven. Mensen leven dan voor niets. Maar wanneer iets gericht is op het onvergankelijke, dan is het zinvol, hoe klein de daad ook is. Dat we de TeNaCH letterlijk moeten nemen is daarom niet alleen een wens, maar ook een logica. Dus de zin van het leven is: wajomer Elohiem el Mosje … G’d heeft tegen Mosje gezegd…. G’d is onvergankelijk. Wij allemaal en alles om ons heen is vergankelijk.

Waarom begint Bereesjiet (Genesis) niet met de “Alef” (1), maar met de letter Beth (2)?. G’ds Naam Elohiem begint met de Alef (Ook Ejn-Sof begint met de Alef). Omdat G’d, (Alef) de Tora (eerste boek is Genesis) vooraf gaat. Elohiem gaf ons de Tora. Maar we moesten van de wereld de Tora vergeten. Kijk maar naar de verdrukking van de Syriërs, waar Jehoeda Chasmoneeër (Maccabeeër) een eind aan maakte. De Syriërs zagen de Tora als mensenwerk, maar Jehoeda schreef de Tora toe aan G’d.

We lezen de Tora als een tweeheid.
Tora sjeh bichtav; geschreven Tora
Tora sjeh be-alpeh ; mondelinge Tora (Talmoed)
Beide Torot komen van G’d. Ook de Tora sjeh be-alpeh. Zie je het al gebeuren dat Mosje van Sinaj komt en ons de regels geeft. Klaar en gaat vervolgens zonder enig mondelinge uitleg (Tora sjeh be-alpeh). In praktijk komen we bijvoorbeeld voor het volgend probleem (van vele) staan:

Wanneer Mosje geen Tora sjeh be-alpeh bij de Tora sjeh bichtav meegeeft, wat moeten we doen met de Soekkot? Er staat immers geschreven: Basoekkot tesjvoe. . Betekent dat wij zeven dagen in een Soekkot moeten zitten Mogen we dan niet opstaan en moeten we zeven dagen onafgebroken zitten? Maar basoekkot tesjvoe betekent ook in de soekkot verblijven ipv alleen zitten. Mogen wij dus wel opstaan, maar mogen we niet in en uit lopen? Maar basoekkot tesjvoe betekent óók wonen in de soekkot. Wat is het nou? Zeven dagen zitten, verblijven of wonen? Om dit helder te hebben, hebben we naast de Tora sjeh bichtav; geschreven Tora óók de Tora sjeh be-alpeh; mondelinge Tora nodig! We hebben toelichting. Mosje heeft dus aan ons mondeling toegelicht wat er met basoekkot tesjevoe bedoeld wordt.

Een ander voorbeeld. lo ta`ase kol-mala’chah… (op de Sjabbat ) zal je geen werk verrichten? Wie zal geen werk verrichten? Wanneer geldt hierin de doodstraf? Wat is “mala’chah” dat daar de doodstraf op staat? 600.000 vingers van mannen tussen de 20-60 jaar staken hun vingers bij Mosje op, gevolgd door nog eens 3.000.000 kinderen en vrouwen. Wat is “mala’chah”? Vervolgens heeft Mosje dit mondeling, sjeh be-alpeh, uitgelegd zodat wij ook de consequenties weten en wanneer die voltrokken dienen te worden.
Nog een voorbeeld: wie bepaalt wie een Leviet is? Alleen Aharon en zijn zonen? Iedereen in de stam van Levi ? Ook dít heeft G’d mondeling aan Mosje medegedeeld.

Schriftelijke en mondelinge Tora zijn onlosmakend aan elkaar verbonden.

We lezen de Tora als een informatiebron in diverse niveaus.
De Tora kan op vier verschillende wijzen benaderd en dus gelezen worden: perdes hatora; het systeem van de Tora.

pesjat: eenvoudig
remez: symbolisch
darasj: met mondelinge uitleg
sod: mystiek
De eerste letters vormen samen prds: paradijs. We gaan een voorbeeld geven hoe je de Tora op verschillende wijzen kunt lezen. We nemen Tom Poes en de Laarzenreuzen als voorbeeld. Het verhaal kent een kasteel en een kasteelheer. Op een dag werd het kasteel door de Laarzenreuzen belegerd. Het kasteel bleef met de kasteelheer in puin achter. Dan komt Tom Poes en verzint een list: hij neemt klompen en in die klompen stopt hij klei en aarde. Vervolgens groeien uit de klompen stevige blonde jongens en zij vervolgen de Laarzenreuzen en nemen alles terug.

Je kunt het bovenstaande als verhaal letterlijk nemen: eenvoudig lezen. Maar achter het eenvoudige verhaal zit nog een diepere laag onder, voor de lezer in de bezettingstijd bevatten ze een groot aantal min of meer verborgen toespelingen. Het kasteel is Nederland en de kasteelheer zijn de Nederlanders. De Laarzenreuzen zijn de SS-ers. De Klompenreuzen zijn de Nederlandse soldaten. Dit verhaal is een masjal; een vergelijkenis van de oorsprong.

G’d heeft Zichzelf in de Tora gegeven. Een anekdote hieromtrent is over de eerste letter, de Alef. Alef klaagde dat hij, zoals we al eerder vertelden, niet de eerste letter van de Tora is. G’d besloot het eerste boek (Bereesjiet; Genesis), de aanvang van de Tora niet te beginnen met de laatste letter tav. Tav een ondanks dat een hele mooie letter, omdat de naam Tora daarmee begint. Maar er bestaan ook minder leuke woorden die met de Tav begint, dus G’d besloot de Tora niet te laten aanvangen met de Tav. De Sjien, één na laatste letter van het Alfabet dan? Sjien kent ook prachtige woorden. Denk aan “Sjalom”, maar ook de sjien kent minder geschikte woorden. De Reesj, is dat een optie? Geen optie. En zo telde G’d terug naar de tweede letter Beth. “Bracha! Doen We!” Bracha betekent “zegenspreuk; lofprijzing”. “Waarom ben ik niet het begin?” vraagt de Alef af. “Jouw beurt komt nog,” antwoordde G’d. En ja hoor, op Sinaj zegt G’d: Anochie Adonaj Elohiem…… De Alef is de eerste letter van G’ds Openbaring, want zie wat de acroniem van Anochi (Ik) is:

Anie
Nafsjie
CHchesivas
IE jehavis. De “ie” wordt nl gedragen door de jod.
ANoCHIE betekent Ik schreef en gaf Mezelf [in de Tora] en nu geef jij jezelf aan Mij door het te volgen. Anie nafsjie chesivas jehavis…

Een ander voorbeeld. De kennis van een professor is te hoog voor zijn leerlingen. De professor maakt een masjal waardoor een aantal leerlingen hem beter begrijpen. Echter sommige pikken het nog niet op en de professor maakt een masjal van de masjal om de eerste masjal te verduidelijken, zodat het originele verhaal uiteindelijk ook duidelijk wordt. Het is dus een nieuwe vergelijking op de vergelijking. De schoonmaker leegt ondertussen de prullenman, loopt naar buiten en beklaagt: “die professor zit verhaaltjes op te hangen. Ik begrijp niet hoe mensen kunnen denken dat hij zo wijs en beleerd is” – niet wetende dat de professor op een hele intelligente wijze gebruik maakt van zijn inzichten. Zo is dot ook met diversiteit van de niveaus van de Tora.

Hoe uit die diversiteit van de niveaus in de Tora? We kennen allemaal het verhaal van de Israëlieten in Egypyte die middels hun rondtrekken in de woestijn uiteindelijk na 40 jaar in Israel terecht komen. Dat is de pesjat. De remez van het verhaal is als volgt:

Egypte is de geboorte van Israel
de woestijn is het aardse leven
Israel is de Olam Haba die je na dit leven betreedt.
Mosje mocht de Jordaan niet over. En eigenlijk kon dit ook niet anders. Mosje was “de volmaaktheid”. Daarom kent het Jodendom Mosje het getal 7 toe, het getal van de volmaaktheid. In het Jodendom kent de volmaaktheid zeven aspecten. Denk naast de zeven dagen van de week ook aan de zeven grote Joodse feesten en de zeven jaarsabbatten die samen negenenveertig jaren, het Jewoel (Jubeljaar), vormen. Alleen staat Eretz Jisrael – het land Israel – voor 50. In o.a. Sjabbat in het hoofdstuk Waarom de Sjabbat van vrijdagavond tot zaterdagavond moet vallen (een stukje Gematria) leggen wij uit dat de laatste letter van het Hebreeuwse alfabet de tav is, dat getalswaarde heeft van 400. Dit betekent dat 400 de grens is van deze wereld en alles boven de 400 de volgende wereld behelst. Ook legden we daar uit dat 3, 30, 300 dezelfde getallen zijn, maar op een ander niveau, zoals een mens van 3 jaar dezelfde mens is wanneer hij 30 is, maar dan op een ander niveau ontwikkeld. Zoals het land Israël dus 50 is en symbolisch staat voor de de Olam Haba , zien we dat het frappante dat Mosje Eretz Israël op de berg Nebal mocht bekijken. In het Jodendom wordt het getal 50 aan Nebal toegekend. Wat nóg frappanter is, is dat Mosje in Moab gestorven is. In het Jodendom wordt het getal negenveertig aan Moab toegekend. M.a.w. net voor de grens van de 50, 500, Israel, de Olam Haba . Mosje is in de negenenveertig gestorven. De opvolger van Mosje is Jehosjoe’a ben Noen. Laat Noen de letter “noen” zijn, dat 50 is…

De remez omtrent Avraham en Sara. In de de Kabbalah schreven wij: De door G´d geschapen zielen waren niet te onderscheiden in mannelijk of vrouwelijk. Deze tweeheid was één in zichzelf, gelukkig gehuwd en uiterst close met elkaar. Eenmaal beneden aangekomen, worden zij gescheiden en alleen G´d weet waar de twee helften op aarde rondlopen. Door de weg van de Waarheid kan de ene helft de andere vinden en in het aardse leven herenigd worden. Als de 2 helften elkaar tijdens het leven hier ontmoeten, voldoen zij aan de Waarheid, daar hun hereniging al vaststond voor hun geboorte. Alleen gebeurt het vaak dat die 2 delen elkaar niet vinden, want er is geen garantie dat zij elkaar vinden. Wanneer de mens verdorven raakt, kan de wederhelft aan een ander gegeven worden. Na de dood zullen zij uit elkaar gehaald worden, wat voor G´d een gruwel is. Vergeet niet dat G´d Zelf dit verordend heeft. Op dat moment zullen de delen van de zie, die ooit bij elkaar hoorden, herenigd worden. In dat licht zien we het volgende bij Avraham en Sara: “En Sara stierf in Kirjat Arba, dat is Hebron in het land Kana’an (Bereesjiet/Gen. 23:2), kwam Avraham om te weeklagen over Sara en om haar te bewenen.” Volgens de Sefer hazohar (Boek van de Glans) is “Sara”het symbool voor het lichaam en “Avraham” het symbool voor de ziel. (Zohar I: 122b); resp. nefesj en goef. Sara stierf in Kirjat Arba; Hebron. Kirjar Arba betekent letterlijk “de stad van de vier”. Het lichaam bestaat uit de vier elementen: vuur, wind, water en aarde. Deze stad van vier, waar het lichaam overleed ligt dus in Hebron, Chevron en de stam komt van chabar . Chabar betekent “te verenigen, samen komen”. De opdracht is dat de ziel afdaalt naar de aarde en zich verenigd met de vier elementen tot één lichaam: Avraham en Sara . Wanneer nu het lichaam sterft, kwam het lichaam de ziel te bewenen: “En Avraham kwam om te weeklagen over Sara. Ja zelfs na de dood, na haar vertrek, blijft de ziel verbonden met het lichaam. Waarom? “…..al wat Sara je zeggen zal, daar moet je gehoor aan geven…..”. (Bereesjiet/Gen. 21:12).

De mens is begrensd. G’d is onbegrensd, de Ejn-Sof. Eindig en oneindig heeft niets met elkaar te doen. Wanneer je een miljonair een euro geeft, heeft hij 1.000.001 euro. Wanneer je bijvoorbeeld Dagobert Duck een euro geeft, die oneindig veel geld heeft, krijg je een heel ander effect dan bij die miljonair. Wat is een euro op oneindig veel geld hebben?

Dit vraagstuk kent het Jodendom een antwoord op: “Anie nafsjie chesivas jehavis” … Ik schreef en gaf Mezelf [in de Tora]. De begrensde mens wordt verbonden, door de Tora (bemiddelaar; dat later in het toekomstige verslag Kabbalah en Lucas dieper zal worden uitgewerkt), met de oneindige Ejn-Sof. Ons deel hierin is de Tora te volgen. Onze aanhankelijkheid aan de Tora, de sfeer die in de Sjoel gevoeld wordt wanneer de Tora verschijnt.

De Tora als informatiebron
We lezen de Tora informatiebron voor het heden, vanuit het verleden naar de toekomst.
De Bijbel begint met:

בְּרֵאשִׁית, בָּרָא אֱלֹהִים, אֵת הַשָּׁמַיִם, וְאֵת הָאָרֶץ

Bereesjiet bara `élohiem, `et hasjsjâmajim, wè`et hâ`ârèts. … In den beginne schiep God den hemel en de aarde..

In deze eerste zin komen opvallend veel “Alefs” voor, wel zes keer. De Alef staat equivalent met “elef”; 1000. Want duizend jaren zijn in uw ogen als de dag van gisteren, wanneer hij voorbijgegaan is, en als een nachtwake. Ps.90:4. 6xelef=6000.
In zevenduizend jaar werd de wereld geschapen. 6000 in de Alef is 6000 jaar schepping; 6×1000 jaar= 6 scheppingsdagen. 7000e is de Sjabbat en Sjabbat is de de Olam Haba . Wel nu, wanneer iemand aan ons vraagt hoe het met ons gaat, zeggen wij doorgaans: hakol beseder… alles is goed. Maar letterlijk betekent het: alles gaat binnen een bepaalde planmatigheid. Deze opmerking heeft betrekking op de vele verstrooiingen onder de Joden. Welke planmatigheid? Elijah ben Zalman kan ons vertellen dat de laatste boek van de Tora, Dewariem (Deuternomium) tien sidrot kent. Een sidra (enk.) is een wekelijkse wisselende Toraperikoop die in de Sjoel gelezen wordt. Deze tien sidrot – waarvan soms een samen en soms eens gesplitst in tweeën gelezen wordt – vormen ieder 100 jaar van het láátste millennium. Momenteel zitten wij in de achtste sidra waarin staat dat het Joodse volk getroffen zal worden door een ramp en vervolgens terug zal keren naar Eretz Jisrael . Immers, we leven in 5766 (Joodse jaartelling). Dat is de 6e millennium (we zitten ín 5000) en daarvan de 8e eeuw (766), dus 8e Sidra. Terug naar de Tora. We begrijpen dat dit om onze tijd draait. Wanneer je de Tora middels de pc zou “lezen”, lezen we de Tora niet “opvolgorde”, maar springend van de eerste letter naar de 49e en pakken het weer van de 50e op. In alle vijf boeken van de Tora zien we een terugkomend fenomeen: de eerste 50e letter is de T, de 2e 50e letter is de r, de 3e 50e letter is de h: Tora en dit bij Bereesjiet (Gen.), Sjemot (Ex.), Wajjikra (Lev.), Bemidbar (Num.) en Dewariem (Deuteronomium). Er is meer uit de Tora te halen middels de pc . De omstreden Bijbelcode . De Tora zegt namleijk dat Hasjem Echad (alef-chet-dalet) is. Hoe kan Hij één zijn, als er zoveel mensen zijn die met Hem in verbinding staat? Wanneer je zegt Hasjem is Echad, zeg je in feite: Alef=1. Dat is G’d. Zeven letters verder heb je Chet, deze staan gelijk aan de zeven firmamenten:

Vilon, gordijn
Rakia, firmament
Sjechakiem, luchten
Zevoel, bevat de Hemelse tegenhanger van Jeruzalem en de Beet hamikdasj (Tempel)
Ma´on, woonplaats
Machon zetel van G’d
Avarot hemelen
Tot slot heb je de Daled: de 4; de vier windstreken. G’d is werkelijkheid en wat wij waarnemen is vertekend. Een foto op de pc is geen werkelijkheid. De beeldscherm van de pc wordt opgebouwd door lichtbundels die snel achterelkaar verschijnen. Geen enkel beeld wat je ziet is constant. Het zijn allemaal verschillende beelden die zo snel achter elkaar worden geprojecteerd, dat het een beeld lijkt.

In dat kader kunnen we het volgende is in Sefer hazohar lezen dat 2000 jaar geleden is opgetekend. Net als tijdens de Zondvloed dat de hemelpoorten geopend zullen worden voor water, zo zal in het 600e jaar van het laatste millennium de hemelpoorten voor Chochmah (wijsheid) opengaan, zodat seculiere mensen, dus niet gelovigen, middels de wetenschap zullen ontdekken dat G’d ECHAD is. Is dat niet ongeveer het moment dat wetenschap en geloof door het christendom werd gescheiden? Tot slot: Het Jodendom heeft een eigen interpretatie op het spel en woord “monopoly”:
Schepping van de wereld ving aan op het moment dat G’d Hemel en aarde maakte. Dit gebeurde onder twee namen:

G’d ECHAD (enkelvoud) en
Hasjem Elohiem (meervoud van “scheppen” van de veelheid)
Met deze twee namen onderstreept het woord monopoly de veelheid van de schepselen (alle mensen dieren, planten) en G’d:

Mono (G’d ECHAD)=1
poly (Hasjem Elohiem)=2
© FAQ-online 2006