Racisme en antisemitisme in Nederland

Geschreven door Alexander van Maanen

Een Bijbels kritische verkenning.

Naarmate de einde der tijden nadert, zullen misdaad en verval, volgens de Bijbel toenemen. Waaronder ook racisme en vreemdelingenhaat. Sentimenten van alle tijden en volken. Vooral het sterkst in tijden van grote economische en sociale zekerheid. En veroorzaakt door de scheiding tussen God en mensen gedurende de zondeval. Ook in de Bijbel vinden we sporen terug van dit gedrag. Men denken aan de Egyptische Farao die het volk Israël onder de duim probeerde te houden, omdat het anders de Egyptenaren qua aantal zou overtreffen of de immense wederzijdse afkeer tussen Israëlieten en Samaritanen. In de huidige tijd zwart vs blank, arabier vs Jood, protestant vs katholiek of Japanner vs Koreaan. Met als dieptepunten de Armeense volkeren moord (1915-1918) en de Holocaust (1940-1945). Alle plechtige beloften ten spijt schijnen wij mensen maar bar weinig van de geschiedenis te willen leren. Want telkens weer duiken dit soort sentimenten met alle kwalijke gevolgen van dien weer op.

In Nederland hebben veel mensen maar wat graag het idee, dat ‘ we’ wat dat betreft ons gunstig onderscheiden van de rest van de wereld. Men beroept zichzelf op een eeuwenoude traditie, vanuit het protestants christelijk geloof, van gastvrijheid en tolerantie tegenover vervolgden van over de hele wereld. In werkelijkheid was deze tolerantie vooral een zet uit puur economisch eigenbelang. Migranten waren alleen welkom als ze nuttig waren voor de economie. En dit dulden betekende niet dat er geen wrevel, vooroordelen of agressie jegens nieuwkomers bestond. Nederlands archief bevat voldoende materiaal om af te rekenen met het idee dat (koloniaal) racisme, vooroordelen en antisemitisme bij onze landsgrenzen zouden hebben opgehouden. Portugese en Spaanse Joden (in de volksmond Smousen of Jidden) mochten slechts een aantal beroepen uitoefenen, waren uitgesloten van gildenlidmaatschap en mochten zich in bepaalde steden of provincies niet vestigen. Pas tijdens de Franse bezetting (1795) werden zij volledig gelijkgesteld.

Franse Hugenoten werden gehaat om hun ‘Franse Fratsen’, het koppig handhaven van de eigen taal en cultuur en het samenhokken in eigen wijken. Terwijl Vlamingen en Duitse Trekarbeiders (Moffen of Mieren in de volksmond) werd verweten het werk van de autochtone Nederlanders af te pikken. Niks nieuws onder de zon. Bleef de aversie tegen deze groepen vooral verbaal, tegen Zigeuners, statenloze Joden (van Oost Europese origine) en Homosexsuelen (Sodomieten) ontwikkelde de discriminatie zich tot massale vervolging. Rond de 17e eeuw was Nederland Zeemacht af. Werkeloosheid, misdaad en honger teisterden de eens zo machtige republiek. Radicale predikanten zagen dit als ‘Gods toorn over Hollands zonden’. En spoorden de autoriteiten aan schoon schip te maken Vooral dominee Nicolaas De Bleyer vergiftigde met zijn opruiend preekgeweld het klimaat van die dagen. Zijn bestseller over ‘Helse Boosheit, of ´de Grouwelijke Sonde der Sodomie’ (1731) is een grote oproep de Nederlanden te ontdoen van al die elementen die het Christendom en de zeden zouden aantasten.

Naar zijn mening, Zigeuners (Heydens), Joden (Smousen) en Homo’s (Sodomieten). Onder laatste groep wordt door orthodoxe Protestanten in het Groninger Westerkwartier een groot bloedbad aangericht (1736). Bij de Zigeuners neemt de vervolging een dusdanige vorm aan dat begin 19e eeuw Nederland volkomen Zigeuner vrij is. Donkere plekken van onze geschiedenis, die evenzo als de slavenhandel, de koloniale oorlogen, opiumhandel enz worden weggeschreven. Men koestert liever de mythe. Nederland lijkt wat dat betreft sterk op de Scandinavische landen. Niet zo gek lang geleden had ik tijdens een Christelijke Forum discussie een gesprek met een Zweedse predikant, dhr Svenson (1995). Die zei “ook wij dachten, op grond van ons tolerante gastvrije imago, dat racisme bij ons niet bestond. Op alle wat met migratie en integratie te maken had, vooral de mindere leuke kanten, ruste een groot taboe. waardoor een eerlijk en open discussie nooit mogelijk was. Met als gevolg dat de bom bij ons barste”.

Tot aan de jaren 70 was racistisch en antisemitisch geweld in Nederland nog vrij zeldzaam. In de jaren 50 en 60 waren er enkele anti Joodse acties, voornamelijk bekladdingen en pamfletten. Een niet te onderschatten factor voor het in bedwang houden hiervan is de herinnering aan de tweede wereldoorlog en Nazi bezetting. En de hieruit voortvloeiende weerstand tegen iedere vorm van politiek extremisme. Hierop liepen de Nederlandse Volks Unie en (later) de Centrum Partij stuk. Vanaf de jaren 70 echter werd de gaten in deze weerstand steeds groter. Getto vorming, criminaliteit, onlust en een vastzittend asiel beleid deden een toenemende onverschilligheid ontstaan. Begin jaren 70 kwam het in volkswijken van Rotterdam, Schiedam en Den Haag tot gewelddadige confrontaties tussen Nederlanders en Turkse en Marokkaanse gastarbeiders. Eind jaren 70 en 80 deden racistische en anti Joodse spreekkoren hun intrede in de voetbalstadions. Eind jaren 80 en het begin en midden van de jaren 90 werden we opgeschrikt door een golf van brandstichtingen, mishandelingen en zelfs moord. En recentelijk een opleving van antisemitisme, vooral grafschending.

Deze ontwikkeling kan niet los worden gezien van het feit dat Nederland als samenleving zich tot niet s meer gelegen laat van God en zijn geboden. Het is ieder voor zich en God voor ons allen. Sinds de jaren 60 is het Ik (Ego) de God die aanbeden wordt. Onze samenleving dreigt, eigenlijk geld dat ook voor heel Europa, een geheel van losse eilandjes te worden, waar ieder individueel voor zichzelf leeft en niet naar de ander omkijkt. Vreedzaam samenleven tussen verschillende culturen betekent dat men de problemen van beide kanten serieus moet nemen en niet taboeïsering. Wat veel te lang de praktijk is geweest. En eerder duisternis dan licht heeft voortgebracht. Bovendien zolang wij niet willen delen, maar wel onze welvaart afschermen, zullen armen proberen hier binnen te komen. Alleen lost dat niets op, maar verergerd dat problemen. Want hoe meer intellect, arbeidskracht en kennis aan de arme landen wordt onttrokken , hoe slechter de situatie wordt. Noch een fort Europa , noch een massa migratie is de oplossing. Maar een eerlijke rechtvaardige verdeling van welvaart, welzijn en kennis. Zodat niemand een reden hoeft te hebben zijn of haar land te verlaten.

We kunnen bidden om wijsheid voor diegenen, die hier een beslissing over zullen moeten nemen.

Bron:
De Rechterkant van Nederland (SUA Amsterdam 1983)
Anne Frankstichting-Vreemd Gespuis (NOVIB 1986)
Nico Bogaart- Zigeuners (blz 42tm 49)
Racisme als leerzaam incident.

©Alexander van Maanen/FAQ 2002